قیمت گذاری قالی تنوع گسترده‌ای دارد. این تنوع به قدری است که اگر گذری در بازار قالی داشته باشید، در طی یک روز می‌توانید قالی‌هایی را ببینید که قیمت آنها به ازای هر متر مربع، صد برابر و حتی بیشتر، اختلاف داشته باشد! این میزان اختلاف در قیمت یک محصول، می‌تواند برای کسانی که شناخت کافی از آن ندارند، باعث ایجاد سردرگمی شود. در این مقاله سعی بر این داریم که برخی عوامل تاثیرگذار در ارزش‌گذاری و قیمت قالی را بررسی نماییم.

لازم به ذکر است که قیمت گذاری قالی بر اساس تمام ویژگی‌های آن قالی و با نگاهی به مجموعه‌ای از عوامل در کنار یکدیگر، انجام می‌پذیرد و داشتن یک یا چند ویژگی مثبت، لزوماً به معنی ارزش بالاتر برای قالی نخواهد بود. ممکن است از برخی جنبه‌ها، قالی دارای امتیاز منفی قابل توجهی باشد که ارزش ‌گذاری نهایی آن را تحت تاثیر قرار دهد.
به بیان ساده، ارزش‌گذاری قالی با نگاهی به جنبه‌های مختلف آن و امتیازدهی به آن جنبه‌ها(چه امتیاز مثبت و چه منفی) انجام می‌پذیرد. بدیهی است که وزن هر یک از این معیارها نیز ممکن است متفاوت و متغیر باشد. برای مثال، ممکن است قالی از چند جنبه دارای ویژگی‌های منفی باشد، اما بخاطر داشتن یک ویژگی منحصربه ش‌فرد و مهم، ارزش‌گذاری بالایی داشته باشد و یا بالعکس. به واسطه همین ظریف و جنبه‌های گوناگون، بررسی کیفیت و ارزش‌گذاری قالی، نیازمند سال‌ها تجربه و شناخت کافی از محصول و البته بازار آن است.
نو، کارکرده، آنتیک
یکی از جنبه‌هایی که بطور مستقیم در قیمت گذاری قالی تاثیرگذار است، نو یا کهنه‌گی آن است. بطور کلی در قالی‌های مشابه، قیمت قالی نو، بیشتر از کارکرده است. اما اگر کهنگی قالی بیش از 70-80 سال باشد و معیارهای قرارگیری در دسته‌بندی آنتیک، همچون خاص بودن را داشته باشد، قیمت آن قالی از مشابه نو بیشتر خواهد بود.
وضعیت سلامت
در قالی‌های کارکرده و کهنه، وضعیت سالم بودن قالی بسیار در قیمت‌گذاری موثر است. بدیهی است که هر چه قالی کهنه، سالم‌تر باشد، ارزش آن نیز بیشتر خواهد بود. بررسی سابیدگی و پوسیدگی قالی به عنوان دو فاکتور مهم سلامت قالی‌های کهنه، می‌تواند در ارزش‌گذاری آن بسیار تاثیرگذار باشد. داشتن یا نداشتن رفو، میزان سالم بودن ریشه‌ها، داشتن ریشه‌های اصلی و تعویض نشده و… از جمله مواردی است که در هنگام ارزش‌گذاری این قالی‌ها مورد بررسی قرار می‌گیرند.
مواد اولیه
یکی از مواردی که در قیمت تمام شده و ارزش‌گذاری یک قالی موثر است، مواد اولیه به کار رفته در تولید آن است. اصلی‌ترین مواد اولیه که در تولید قالی بکار می‌رود؛ پشم، ابریشم، نخ پنبه (کتان) و موادرنگزا (برای رنگرزی) است. این مواد دارای درجات کیفی متنوع و با قیمت‌های متفاوت هستند.
بدیهی است که پشم یا ابریشم درجه یک، با پشم یا ابریشم درجه 3 اختلاف قیمت دارد. هر چه از مواد باکیفیت‌تری در تولید قالی استفاده شود، هزینه تمام شده و همچنین هزینه خواب سرمایه بیشتر خواهد بود. این موضوع به طور مستقیم در قیمت قالی تاثیرگذار است.
علاوه بر این موضوع، نحوه تولید مواد اولیه نیز، در قیمت تاثیرگذار است. برای مثال در صورتی که پشم(با هر درجه کیفی) با ماشین ریسیده شود، قیمت تمام شده نخ پشمی پایین‌تر و در صورتی که به صورت دست‌ریس تولید شود، قیمت تمام شده آن بالاتر خواهد بود.
در خصوص موادرنگ‌زا نیز، باید گفت مواد رنگ‌زای طبیعی، قیمتی به مراتب بالاتر نسبت به مواد رنگ‌زای شیمیایی دارند. نحوه رنگرزی با مواد رنگ‌زای طبیعی که اغلب به صورت دستی و سنتی انجام می‌پذیرد. این مورد نیازمند تجربه و تخصص بیشتر و بالتبع حق الزحمه بالاتر است.
برند
برخی هنرمندان طراح و تولیدکنندگان قالی، دارای شهرت و حسن سابقه قابل توجهی هستند. وجود نام این اشخاص بر روی قالی، همچون امضای نقاش‌های معروف، سبب افزایش ارزش هنری و قیمت قالی می‌شود. این جنبه از ارزش‌گذاری نیز که تحت عنوان “برند” قابل توجه است، در تعیین قیمت برای قالی حائز اهمیت خواهد بود.
شهری، روستایی، عشایری
بطور معمول و نه همیشه، قالی‌های شهری، به علت تولید منسجم در کارگاه و تحت نظارت متداوم سرمایه‌گذار، با دقت و ظرافت بیشتری تولید می‌گردند و از این رو دارای کیفیت بالاتری هستند. در قالی‌های روستایی و عشایری، به علت تولید غیرمنسجم و اغلب بدون نظارت یا نظارت کم، احتمال بروز رگه در رنگها، غلط‌بافی، کجی و… بیشتر است. از این رو بطور معمول قالی‌های شهری گران‌قیمت‌تر هستند.
نوع بافت و کیفیت بافت
یکی از جنبه های تاثیرگذار در قیمت گذاری قالی نوع و کیفیت بافت است. اگر به پشت قالی‌های گوناگون نگاه کنید، متوجه خواهید شد که نوع بافت و نوع گره به کار رفته در تولید قالی‌ها با یکدیگر متفاوت است. بطور کلی انواع مختلفی از بافت و گره وجود دارد که اصلی‌ترین آنها عبارتند از: گره ترکی، فارسی و جفتی. برخی از بافت‌ها سخت‌تر و زمان‌برتر هستند و برخی ساده‌تر و سریع‌تر.
علاوه بر نوع گره، کیفیت بافت که شامل یک‌دست بودن و تمیز بودن گره‌ها می‌شود، در ارزش‌گذاری قالی تاثیرگذار است. تشخیص اینکه قالی با چه نوع گره بافته شده و آیا توسط بافنده تازه‌کار بافته شده و یا استاد بافنده مجرب، نیاز به تخصص و تجربه دارد.
تراکم بافت (ریز یا درشت بافت)
تعداد گره بافته شده در یک ابعاد مشخص از قالی را تراکم بافت می‌گویند. هر چه قالی با نخ ظریفتر و باریکتر بافته شود، در نهایت تراکم بافت بیشتری نیز خواهد داشت و به بیان دیگر ریزبافت‌تر خواهد بود. هر منطقه قالیبافی به صورت سنتی، استاندارد خاص خود را برای مشخص کردن تراکم بافت دارد که “رج” که بطور معمول در تبریز و برخی دیگر از مناطق بکار می‌رود، یکی از معمول‌ترین این شاخص‌ها است.
تعداد گره در 7 سانتیمتر از عرض قالی  را رجشمار می‌گویند که از پشت قالی به سادگی قابل شمارش است. برای مثال قالی 40 رج، قالیی است که در هر 7 سانتیمتر از عرض آن حدود 40 گره وجود دارد. شاخص‌های دیگری نیز وجود دارد، برای مثال تعداد گره در مترمربع یا در دسی‌متر مربع، شاخصی بین‌المللی و دقیق برای تعیین ریزبافتی قالی است. هر چه قالی ریزبافت‌تر باشد، زمان و زحمت تولید، مزد بافنده، قیمت مواد اولیه و ارزش هنری آن بیشتر بوده و در نتیجه قیمت قالی نیز بالاتر خواهد بود.
ایرادهایی همچون رگه، کجی، غلط بافی، سره، ترنج و …
ممکن است برخی ایرادها در بافت قالی بوجود آید که تاثیرات منفی در ارزش‌گذاری آن دارد. برخی از این ایرادها مانند کجی، ممکن است با سرویس‌های پس از بافت (در این مثال: با دارکشی) رفع شوند و برخی دیگر نیز قابل رفع نیستند و در ارزش‌گذاری قالی، سبب دریافت امتیاز منفی می‌شوند.
برخی از این ایرادها عبارتند از: رگه: دو یا چند رنگ شدن یکی از رنگ‌های قالی. به طور معمول اگر این ایراد در متن قالی باشد، بیشتر به چشم می‌آید. کجی و سره: اختلاف ابعاد در قسمت‌های قرینه، که اصولا بایستی مساوی باشند. غلط‌بافی: عدم تبعیت از نقشه و یا بافت نقشه به صورت اشتباه. ترنج: انحراف مرکز طرح قالی، به طوری که برای مثال، ترنج قالی پس از بافت، دقیقا در مرکز قالی قرار نگیرد.
گاهی پیش می‌آید که قالی پس از بافت در حین سرویس‌هایی همچون شستشو و پرداخت، دچار ایرادهایی می‌شود که در ارزش‌گذاری آن تاثیر منفی دارند. برای مثال به علت شستشوی غیرمناسب، رنگ‌های آن قاطی شده و رنگ‌های تیره به رنگ‌های روشن نفوذ می‌کنند.
و یا پرداخت قالی (که به معنی برداشتن سطح جزئی از قالی با تیغ یا ماشین پرداخت است) یک‌دست نبوده و در برخی قسمت‌ها، فرورفتگی در سطح قالی ایجاد شود. این ایرادها نیز در ارزش‌گذاری، سبب دریافت امتیاز منفی می‌شوند.
عرضه و تقاضا
یکی از بدیهی‌ترین دلایل بالا یا پایین بودن قیمت هر کالایی تناسب عرضه و تقاضای آن است. برخی قالی‌ها به لحاظ سبک یا طرح و نقش و یا ترکیب رنگی بکار رفته، در برخی برهه‌های زمانی دارای تقاضای بیشتری هستند. افزایش تقاضا برای سبک خاصی از قالی‌ها می‌تواند با دلایلی همچون مد شدن آن سبک قالی‌ها و یا تغییر قدرت خرید مردم مرتبط باشد. طبیعی است که وقتی تقاضای بیشتری برای نوع یا سبکی از قالی بیشتر شود، احتمال خرید و فروش و در نتیجه قیمت آن گونه قالی‌‎ها افزایش خواهد یافت.
ابعاد و اندازه
در قالی، هر چه سایز قالی بزرگتر باشد، قیمت آن به ازای متر مربع بالاتر می‌رود. دو علت اصلی این موضوع آن است که 1- زمان تولید قالی بزرگ بیشتر بوده و خواب سرمایه در آن بیشتر است. 2- عرضه قالی‌های بزرگ کمتر است چرا که هر تولیدکننده‌ای امکان تولید قالی بزرگ را ندارد.
محل بافت
محل بافت یکی از مهمترین شاخص‌هایی است که در هنگام بررسی یک قالی مورد توجه قرار می‌گیرد. به سابقه تاریخی، برخی شهرها یا مناطق همچون تبریز، اصفهان و قم دارای پیشینه درخشانی در زمینه تولید قالی هستند. کیفیت بافت و مزد بافنده به طور معمول در این شهرها نیز بیشتر است.
از دید مشتریان، وجود نام این شهرها بر روی قالی، به معنی کیفیت بالاتر آن‌ها است. برای مثال ارزش‌گذاری دو قالی که با نقشه مشابه در شهرهای بیجار و زنجان بافته شده باشند متفاوت است. و بطور معمول بافت بیجار گرانقیمت‌تر خواهد بود.
موارد بالا مهمترین دلایل تاثیرگذار در قیمت گذاری قالی بود. به نظر شما چه موارد دیگری می‌تواند در ارزش‌ یک قالی اثرگذار باشد؟ دیدگاه خود را با ما و دیگران به اشتراک بگذارید.